بررسی تغییرات مکانی و زمانی کیفیت و کمیت آب زیرزمینی آبخوان دشت تبریز

اکثر مناطق ایران در نواحی خشک و نیمه¬خشک قرار دارند و به دلیل خشکسالی های اخیر و هم¬چنین به دلیل کیفیت بهتر آب های زیرزمینی (آلودگی کم¬تر) برای مصارف آشامیدنی، برداشت بی رویه از این آب ها بیش¬تر شده است. در آبخوان هایی که با بهره برداری بیش از حد مواجه می باشند، داشتن یک تخمین جامع، دقیق و قابل اعتماد از سطح آب زیرزمینی و هم¬چنین کیفیت آن به¬شدت مورد نیاز می باشد. برای دست یابی به چنین پارامترهایی روش های مختلفی به کار برده شده است. لذا در این پژوهش مطالعه و بررسی تغییرات مکانی و زمانی برخی متغیرهای کیفی آب زیرزمینی 47 حلقه چاه انتخابی کیفی و تراز آب زیرزمینی 58 حلقه چاه پیزومتری موجود در آبخوان دشت تبریز مربوط به 10 سال دوره¬ی آماری (1391-1382) ارائه شده است. ابتدا صحت روش¬های کریجینگ ساده (sk) و وزن¬دهی معکوس فاصله (idw) بررسی و نقشه¬های ¬هم¬کیفیت¬ هدایت الکتریکی، کلسیم، کلراید، بیکربنات، پتاسیم، منیزیم، نسبت جذب سدیم، ph و نقشه¬های هم¬تراز در سطح آبخوان رسم شد. نتایج ارزیابی متقاطع نشان دهنده¬ی صحت بیش¬تر روش کریجینگ ساده برای تخمین متغیرهای کیفی و روش وزن¬دهی معکوس فاصله برای درون¬یابی تراز آب زیرزمینی بود. تفسیر و تحلیل مکانی متغیرها با استفاده از نقشه¬های هم-کیفیت، هم¬تراز و پروفیل¬های مکانی صورت گرفت؛ نتایج نشان داد بیش¬ترین تجمع اکثر متغیرهای کیفی مربوط به جنوب¬غرب و شمال¬شرق حوضه می¬باشد. هم¬چنین روش ward یکی از روش¬های تحلیل آماری چند متغیره¬ی آنالیز خوشه¬ای برای پهنه¬بندی کیفی آبخوان براساس هدایت الکتریکی و تحلیل توزیع مکانی آن به¬منظور تعیین مناطق همگن بکار گرفته شد؛ خروجی روش ward دو خوشه بود. آزمون s statistics برای آزمون همگنی یا غیر همگنی خوشه¬ها یا مناطق تفکیک¬شده استفاده شد. نتایج آزمون حاکی از همگنی دو گروه بود، بدین¬ترتیب نقشه¬ی مناطق همگن تهیه گردید. در ادامه تغییرات سالانه متغیر-ها بررسی شد. برطبق نتایج، اکثر متغیرهای کیفی آب در طول 10 سال دوره¬ی آماری دارای روند افزایشی بودند ولی تراز آب زیرزمینی کاهش یافته است. در نهایت رابطه رگرسیون غیرخطی برای داده¬های ماهانه¬ی بارش، مصرف از آب زیرزمینی و تراز بدست آمد.